2 Juli 2012

Tembang Macapat


Ing basa Jawa, sekar/tembang iku dibagi dadi:
-       Sekar ageng
-       Sekar tengahan
-       Sekar macapat
-       Sekar dolanan

Tembang Macapat yaiku tembang kang kaiket nganggo wewaton :
a.      Guru lagu           : tibaning swara ing pungkasane gatra ( huruf vokal )
b.      Guru wilangan   : cacahing wanda saben sagatra ( suku kata )
c.       Guru gatra         : cacahing gatra saben sapada utawa satembang ( jumlah baris )

Tembang Macapat ana 11, yaiku :
1.      Maskumambang : 12i, 6a, 8i, 8a = 4 gatra
Tuladha :     Anakku ngger kabeh padha ngati-ati
                   Jamane wis tuwa
                   Aja kendhat sing prihatin
                   Ngabdi bekti kang kuwasa

2.      Mijil : 10i, 6o, 10e, 10i, 6i, 6u = 6 gatra
Tuladha :     Saranane murid bisa wasis
                   Kudu tansah tlatos
                   Amarsudi piwulang gurune
                   Sregep mlebu tebih rasa isin
                   Takon yen tan ngerti
                   Samubarang kawruh

3.      Sinom : 8a, 8i, 8a, 8i, 7i, 8u, 7a, 8i, 12a = 9 gatra
      Tuladha :    Warna-warna kapitayan
Kang tumanduk ing nagari
Kasebut ing paugeran
Empat lima kang wus mesthi
Pancasila tan kari
Janji luhur pandomipun
Iku dadya pranatan
Ora kena den singkiri
Yen mituhu bisa urip karaharjan.

4.      Kinanthi : 8u, 8i, 8a, 8i, 8a, 8i = 6 gatra
      Tuladha :     Dhasare wong yen ngelamun
                         Ora ngrewes kanan kering
                         Katungkul nuruti rasa
                         Lelakon kang wus kawuri
                         Digagas saya gumawang
                         Dadi njarem jroning ati

5.      Asmaradhana : 8i, 8a, 8e, 8a, 7a, 8u, 8a = 7 gatra
      Tuladha :     Gegarane wong akrami
                         Dudu bandha dudu rupa
                         Amung ati pawitane
                         Luput pisan kena pisan
                         Yen gampang luwih gampang
                         Yen angel angel kalangkung
                         Tan kena tinumbas arta. 

6.      Gambuh :  7u, 10u, 12i, 8u, 8o = 5 gatra
Tuladha:      Aja nganti kabanjur
Barang polah ingkang nora jujur
Yen kabanjur sayekti kojur tan becik
Becik ngupayaa iku
Pitutur ingkang sayektos

7.      Dhandhanggula : 10i,10a, 8e,7u, 9i,7a, 6u, 8a, 12i,7a = 10 gatra
      Tuladha :      Rukun islam kang lima puniki
                         Katindhakna mring para sesama
                         Aja pada ditinggalke
                         Rukun lima puniku
Sahadate kang angka siji
Kang angka loro sholat
Dene kang katelu
Romadhan nindakna pasa
Kapat zakat ping lima ibadah haji
Rukun islam sampurna

8.      Durma : 12a, 7i, 6a, 7a, 8i, 5a, 7i = 7 gatra
      Tuladha :      Dipun sami caketing tepa salira
                         Tegese mawas dhiri
                         Yen sira tan suka
                         Jiniwit ing wong liya
                         Aja seneng amiwiti
                         Iku wus timbang
                         Ngurmatana sesame

9.      Pangkur :  8a, 11i, 8u, 7a, 12u, 8a, 8i = 7 gatra
      Tuladha :      Sumawur kang taranggana
                         Mung sawiji tumanem jroning ati
                         Sumunar teja kadulu         
                         Kang lintang panjer rina
                         Sung pratandha wates kikisaning dalu
                         Wancine wus gagat enjang
                         Mbabar pepadhanging bumi

10.  Megatruh : 12u, 8i, 8u, 8i, 8o = 5 gatra
Tuladha :     Bocah sekolah kudu padha gumregut
Dadi siswa sing taberi
Ora pisah karo buku
Duwe watak kang nastiti
Kabeh sedyane kelakon

11.  Pocung : 12u, 6a, 8i, 12a = 4 gatra
Tuladha :     Ngelmu iku kalakone kanthi laku
Lekase lawankas
Tegese kas nyantosani
Setya budya pangekese dur angkara

Istilah basa jawa ing tembang macapat :
a.   Gatra   : baris
b.   Pada    : bait
c.    Pupuh : beberapa bait

Tidak ada komentar:

Posting Komentar